İnfertilite

Halk arasında kısırlık olarak isimlendirilen, tıbbi ismi infertilite olan tanımlama; yaşa göre değişmekle birlikte bir yıl boyunca düzenli ve korunmasız ilişkiye rağmen gebelik elde edemeyen hasta grubu infertil olarak adlandırılır.

Üç Farklı İnfertilite Grubu Vardır:

Kadınlarda İnfertilite Nedir?

İnfertiliteyi anlamak bebek isteği ile meydana gelen düzenli ilişkiler sonrasında gebelik elde edilememesi ile birlikte anlaşılan bir durumdur. Bazen adet düzensizliklerinin neden olduğu yumurtlama problemleri işaret verebilirler. 35 yaşından genç kadınlar da bir yıl korunmasız ve düzenli ilişkiye rağmen gebelik elde edememe durumunda çift uzmana başvururken, 35 yaşın üstündeki çiftler de ise altı ay korunmasız ilişki bir uzman desteği alabilmek için yeterli görülebilir.

Eşler arasında bilinen bir infertilite problemi var ise, tekrarlayan düşüklerden sonra bebek isteklerinde, kanser tedavisi gören çiftlerde ya da geçmişinde kemoterapi bulunan çiftlerde, endometriozis varlığında, genital enfeksiyonların varlığı gibi durumlar da daha da erken tetkik ve tedaviler ile bebek isteğine adım atılabilir.

Kadına Bağlı İnfertilitelerde

Ovulatuar Bozukluklar

Çiftlerin %25’inde görülebilir. Hipotalamik hipozifer yetmezlik, ovulatuar bozuklukların %10unda görülmektedir. Ön hipofizin makro- veya mikroadenomları ise prolaktin sekresyonlarını değiştirebilir ve amenore ve anovulasyona neden olabilmektedir.

Ovulatuar bozuklukları meydana getiren hipotalamik nedenler ise; aşırı egzersiz ve zayıf olmaktır. Bazen ikisinden birisi de olsa bazen de ikisi birlikte de görülebilir. Örnek vermek gerekir ise, mesela anoreksiya nevroza örnek verilebilecek bir durumdur.

Sheehan Sendromu

Hipotalamik hipofizer yetmezliğe bağlı olarak meydana gelen ve ovulatuar bozukluklara sebep olan bir sendromdur. Doğum esnasında veya doğum sonrasında çok daha fazla meydana gelen kanama ile hipofiz bezinin nekroze olması ile meydana gelen karakterize bir sendromdur. (masif pospartum kanama veya travma sonrası panhipopitüitarim)

Kallman Sendromu

Hipogonadotropik hipogonadizm ve anosmi veya hiposmi ile karakterize nöronal migrasyon bozukluğudur.

Tiroid

Hipertiroidizm menstrüal bozukluklara ve ovulatuar disfonksiyona neden olabilir. Adrenal bez yetersizliği cushing sendromu ve konjenital adrena hiperplazide anovulasyona neden olabilmektedir. Anovulasyona yani ovulatuar bozukluklara neden olan neden olanlardan bir diğer madde ise kronik ağır hastalıklardır. Örneğin kontrolsüz diabet, kanser, AIDS, son dönem böbrek hastalıkları gibi..

Kilo alımı ile aşırı egzersiz yapanlarda egzersizi orta seviyeye düşürerek düzenli ovulasyon gebe kalma ve komplikasyonsuz gebelik şansınızıda doğru orantılı olarak arttıracaktır.

Hipotalamik hipofizer disfonksiyon örneğin özellikle PCOS; Ovulatur bozuklukların yaklaşık olarak %85’ini kapsarken ovaryan yetmezlikler ise ovulatuar bozuklukların %4-%5’ini kapsamaktadır. Kadınlarda meydana gelen bir diğer madde ise tubal hasardır. Çiftlerin yaklaşık %20si için infertilite sorunudur. Pelvik inflamatuar kaynaklı tubal hasarlar görülebilir.

Enfeskiyonun vagen yolu ile pelvise ulaşması pelvik inflamatuar olarak adlandırılır. Tubal hasar veya adezyonlara neden olan pelvik cerrahiler ve sterilizasyon da tubal hasar yaratabilir. İnfertilite de rol oynayan bir diğer madde ise uterin servikal endometriozis de yaklaşık olarak %10’unu kapsamaktadır.

Skar veya servikste kısalmaya neden olan geçirilmiş servikal cerrahi bu nedene yol açabilir. Submukzal myomlar uterin kavite şeklini bozabilirler ve döllenmeyi engelleyebilirler. Serivkal mukusların bozukluğu neden olabilir. Endometriozis en önemi faktörlerden birisidir.

Kadınlarda fertiliteyi yani doğurganlığı bozabilecek bazı ilaçların kullanımları etkili olabilir. Siklooksijenaz inhibitörleri, spironoklakton, kemoterapi, nöroleptik ilaçlar, marihuana ve kokain gibi maddelerde fertiliteyi bozmakta önemli rol oynamaktadır. Fertiliteyi etkileyen bir diğer madde ise, mesleki ve çevresel faktörlerdir.

Kadınlarda Gebelik Oluşumu İçin Bir Arada Olması Gereken Faktörler

Yumurtalıklardan olgun yumurtaların atılması,
Spermin rahimden geçerek tüplerin içine ve tüplerdeki yumurtaya ulaşması,
Tüplerde döllenen yumurtanın rahme ulaşması,
Rahme yerleşmesi ve tutunması.

Erkeklerde İnfertilite Nedir?

Erkeklerde de, kadınlarda olduğu gibi bir yıl süren korunmasız düzenli ilişkiye rağmen gebelik elde edemeyen çiftlerin hekime başvurması önerilmektedir. infertilite belirtisi, erkeklerde de çoğu zaman yoktur. Ancak bazılarında sonradan edinilmiş hastalıklar, hormonal dengesizlikler, testisteki genişlemiş damar yapıları veya da spermin geçişini engelleyen durumlar da nedenler arasında sayılabilir. Ancak belirti olarak sıralayacak olur isek şu belirtilerde infertil erkeğin belirtileri arasında yer alabilir.

Testiste ağrı, şişlik ya da ele gelen kitle,
Salınan semende azlık, cinsel isteksizlik, sertleşme problemleri,
Koku alamama,
Kromozomal veya hormonal bozukluk belirtileri,
Laboratuvar bulgusu olarak da azalmış sperm sayısı da belirtiler arasında yer alabilir.

Erkeğe Yönelik İnfertilite

İzah Edilemeyen İnfertilite, Açıklanamayan İnfertilite

Çiftlerin %40’ında hem kadına bağlı hem de erkeğe bağlı inertilite olabilir.
Erkeğe bağlı infertiliteler: Düşük sperm sayı ve kalitesi çiftlerin %30’unu kapsamaktadır.
Diğer faktörler yani nedeni belli olmayan sebepsiz infertilite grubu ise yaklaşık %25’ini kapsamaktadır. Diğer bir madde ise,

Kallman sendromu; hipogonadotropik hipogonadizm ve anosmi veya hiposmi ile karakterize nöronal migrasyon bozukluğudur.

İnfertilitenin Türleri Nelerdir?

Hiç çocuk sahibi olamamak olduğu gibi bazen de bir ya da daha fazla çocuğu olduğu halde sonradan çiftlerin bebek istemesine rağmen bir seneden daha uzun sürede bebek sahibi olamaması durumu da olabilir. Çiftin hiç çocuğunun olmamasına primer infertilite, sonradan çiftin istemesine rağmen tekrar bebek sahibi olamamasına ise sekonder infertilite denilebilmektedir. İkisinin de sebepleri aynı olabilir ya da farklı olabilir.

İnfertilitenin Belirtileri Nelerdir?

Düzensiz ve sancılı regl dönemleri,
1 yıllık düzenli ilişkiye rağmen gebelik elde edilememesi,
Hormonal bozukluklar,
Genital enfeksiyonlar,
Hormonal dengesizlik,
Daha önce geçirilmiş ameliyatlar,
Kromozomal bozukluklar,
Tekrarlayan düşükler,
Çikolata kisti,
Onkoloji tedavileri (kemoterapi…),
Erkekte sertleşme sorunları,
Erkekte cinsel isteksizlik,
Testiste ele gelen kitle, şişlik de belirtiler arasında olabilir.

İnfertilitenin Tanısı Nasıl Konulur?

Hormon tetkikleri,
Sperm analizi,
Rahim filmi (HSG),
Yumurtlama takibi,
Laporoskopik girişimler,
Histereskopi,

Gibi tetkikler ile infertilitenin tanısı konulabilir.

İnfertilite Nasıl Tedavi Edilebilir?

Öncelikle infertilitenin nedeni bulunmalıdır. İnfertilite açıklanabilir infertilite grubunda yer alıyor ise eğer sebebi öğrenmek için infertilitenin nedeni çeşitli girişimler ile tespiti mümkün. Tanı yöntemleri ile tespit edilen neden bulunduktan sonra bazı durumlarda kadın veya erkekteki hormon tedavisi desteği verilerek, bazı durumlarda ise yumurtlamanın sağlanması ile veya bir cerrahi işlem ile sorun çözülmekte.

Bazen de aşılama veya tüp bebek tedavisi gibi ek bir tedavi yöntemi eklenmesi gerekebilir infertilite tedavisinde. Günümüzde kısırlık konusunda artık tedavi seçenekleri oldukça fazla olup tanı metotlarının çeşitliliği de fazladır. Bu nedenle tedavi edilemeyen infertilite söz konusu değildir.

İnfertiliteye Dair Sık Sorulanlar Nelerdir?

İnfertilite Doğuştan mıdır? Genetik Bir Şey midir?

Bazı genetik hastalıklar da infertiliteye neden olabilir. Fakat bu durumlara çoğu zaman önceden tanısı konulabilmektedir.

İnfertilite Riskini Arttıran Etkenler Nelerdir?

Yaş, özellikle 35 yaş üzerinde kadın hastalarda yumurta rezervinde azalma görülebilir. Yumurta kalitesinde düşme meydana gelebilir. Bu da düşük riskini arttırabilir.
Sigara kullanımı, sigara içmek yumurta rezervini hızla azaltabileceği gibi tüplere de zarar verebilir. Bu da gebeliği engelleyen, infertiliteye yani kısırlığa neden olabilen sebepler arasındadır.
Kilo almak, fazla kilolu ya da fazla zayıf hastalarda da yumurtlama durumunu, ovulasyonu etkileyebilir. Yine aynı şekilde fazla kilolu olmak ya da fazla zayıf olmak da gebeliği engelleyebilir.
Alkol, aşırı alkol tüketimi doğurganlığı azaltacaktır.

İnfertiliteyi Engellemek İçin Bitki Kürleri Var mı?

İnfertilite artık günümüzde o kadar yaygın bir hal almıştır ki, çok fazla sebepten dolayı da çok fazla bilgi kirliliği bulunmaktadır. Toplumda infertiliteye iyi geldiği söylenen pek çok bitkisel ürün pek çok bitkisel kürler gıdaların satışı bulunmaktadır.

Bunların bir kısmı infertiliteyi tedavi etmek bir yana sağlığa dahi zarar verebilmesi muhtemeldir. Tıbbi olarak herhangi bir kanıtı bulunmayan bu kürler, bilim insanları tarafından önerilen reçeteye tabi tutulabilecek bir grup değildir. Hekim gözetiminde hekiminizin önerdiği kadarını ve takviyeleri almanızda fayda olacaktır.

İnfertiliteyi Önlemek İçin Ne Yapılabilir?

Hayatınızdan stresi uzaklaştırın,
Sigaradan uzak durun,
Alkolden uzak durun,
Tütün ürünlerinin kullanılmaması,
Kilo kontrolünün sağlıklı yapılması,
Aşırı zayıflıktan veya aşırı kilodan kaçınmak,
Erkeklerin yüksek ısıya veya kimyasal ürüne maruz kalmaması,
Yaş ile birlikte doğru orantılı artan infertiliteden korunmak için hayallerinizi ertelemeyin,
Muayene olmaktan kaçınmayın.

İnfertilite Tedavisi Zor Bir Tedavi midir?

İnfertilite tedavisi, günümüzde çok kolaylaşmıştır. Öncelikle yumurtlama tedavisi uygulanırken arkasından aşılama ve arkasından tüp bebek tedavisi uygulanmakta. Tüm bu destek tedaviler artık oldukça konforlu tedaviler haline gelmiştir.

En son tedavi şekli olarak kabul edilen tüp bebek tedavisinde dahi artık transvajinal ultrasonlarla sedasyon anestezisi altında hastanın yumurta toplama işlemi gerçekleşmekte. Acı ve ağrı hissi minimuma indirilmiştir. Biraz manevi yükü fazladır. Ancak ağrı ve acı açısından hastaya bir yük mevcut değildir.

Hastanın yumurta büyütürken kullandığı ilaçlarda minik iğne uçları ile uygulanacağı için ilaçların kullanım kolaylığı mevcuttur. Bu nedenle enjeksiyon yerlerindeki ağrının azlığı, reaksiyonların minimalliği de tedavi de kolaylık sağlar.

Fazla Kilo, Stres, Sigaranın İnfertilite Üzerindeki Etkisi Nedir?

Stresin etkisi ile beyinden salgılanan hormonlar tüm sistemi etkilenmekte. Fazla kilo endokrin ve metabolik hastalıklara neden olmakta. Bu nedenle yumurtlama bozukluklarına konusunda etki sebebi. Sigara ise, yumurtanın etrafındaki hücreleri etkileyerek kadınlık hormonunun yapımında ve ayrıca yumurtanın olgunlaşmasında da negatif bir etkiye sahiptir. Özellikle sperm üzerinde çok büyük etkisi vardır. Hareketliliği negatif etkilemekte.

Çiftlerin Psikolojik Etkisi

Tekrarlayan başarısız bebek tedavileri çifti psikolojik olarak ruhsal durumunu negatif etkileyebilir.

‘’işlemediğim bir suçtan kaynaklı ben neden cezalandırılıyorum?” ‘’Benim suçum ne?” ‘’Benim diğer insanlardan fakrım ne?” “Eşim beni terk eder mi? …” ve daha birçok soru işareti dönüyor çiftlerin aklında. Kimisi kendisini suçlu görüyor, kimisi eşini suçluyor. Bir de yoğun aile baskısı var ise işte o zaman çiftin ruhsal durumu daha çok etkilemekte.

Üreme bir insanın yaşamındaki en önemli ve en temel ihtiyaç gibi geliyor değil mi şu anda size? İnfertilite ülkemizde olduğu gibi aile bağları güçlü olan toplumlar da yalnızca çifti değil onlarla beraber pek çok kişiyi etkilemektedir. İnfertil tanısı almak hem şok etkisi yaratır.

Bu nedenle çoğu zaman da infertil hasta bunu inkar eder. Kayıp hissi, suçluluk, depresyon, kendini soyutlama, hayatının anlamını kaybetmiş gibi psikolojik problemlere neden olurken hem evlilikte hem de cinsel hayatta oldukça büyük uzaklaşmalara neden olmaktadır.

Bu nedenle infertilite yani kısırlık jinekolojik bir problem olmamakla birlikte artık toplumda ve çiftte psiko-sosyal bir sorun haline gelmiştir. İnfertilite tedavisine bir adım atan çift, jinekolojik desteğin yanı sıra aynı zamanda psikolojik destek de almaları önerilir.